Đàn Nguyệt là nhạc cụ có nguồn gốc từ Trung Quốc, du nhập vào Việt Nam, tại miền Nam chúng được gọi là đờn kìm. Trong nghệ thuật âm nhạc Việt Nam đàn nguyệt có vai trò quan trọng trong dân ca kể cả trong lễ nhạc cung đình. Đàn nguyệt được xem như loại nhạc cụ chủ yếu dành cho các nghệ nhân nam giới.
Đặc điểm của đàn nguyệt là có cái cần tương đối dài và những phím cao nên nghệ nhân có thể tạo ra những âm thanh mềm mại, uyển chuyển lòng người nghe bằng tiếng đàn lúc trong, lúc sôi nổi hoặc nỉ non trầm lắng. Màu âm đàn tươi sáng, rộn ràng, tình cảm, đa dạng trong diễn đạt cảm súc âm nhạc. Vì vậy, đàn nguyệt thường không thiếu vắng trong các cuộc hoà tấu nhạc lễ trang nghiêm, các buổi tang lễ, các cuộc hoà tấu thính phòng với chức năng như đệm nhạc bài hát, ca trù, hát chầu văn, ca Huế, đờn ca tài tử, cải lương, hoà tấu hoặc độc tấu.
Đàn nguyệt có hộp đàn tựa như mặt trăng nên có tên là “đàn nguyệt”. Theo sử sách ghi chép đàn nguyệt khi mới xuất hiện có 4 dây, sau rút lại còn 2 dây.
Đàn Nguyệt gồm các bộ phận chính:
Bầu vang: là bộ phận lớn nhất của đàn, chúng có hình ống dẹt, đường kính 30cm, thành bầu 6cm, dĩ nhiên có nhiều kích cỡ khác nữa. Nền mặt bầu vang có bộ phận phía dưới gọi là ngựa đàn dùng để mắc dây.
Cần Đàn: làm bằng gỗ, gắn trên phần bầu khá dài, trên có 8 – 11 phím đàn, các phím gắn không cần đều, dùng để chỉnh dây và tạo âm.
Đầu đàn: có hình dạng lá đề, được gắn trên phần cần, có 4 hóc luồn dây và 4 trục dây, mỗi bên hai trục.
Dây Đàn: gồm 2 dây 1 dây to và 1 dây nhỏ, trước kia làm bằng sợi tơ, ngày nay chuyển sang dây nilon. Cách điều chỉnh dây khác nhau, tuỳ theo người nghệ nhân sử dụng theo hướng nào. Đôi khi 2 dây cách nhau quãng 4 đúng, có khi cách quãng 5 đúng hoặc quãng 7 hay quãng 8 đúng. Các lên dây thường được dùng nhất là quãng 5 đúng. Đàn Nguyệt thường được các ban nhạc chầu văn, tài tử, phường bát âm sử dụng khi biểu diễn dàn nhạc dân tộc.
Tại Trung Quốc, đàn có 4 dây, được chỉnh trong hai mức D và A. Được sử dụng cho opera Bắc Kinh, tuy nhiên có 2 dây duy nhất, chỉ 1 trong số đó được thực sự sử dụng trong các vở kịch opera Bắc Kinh, người nghệ sỹ sử dụng một chiếc chốt nhỏ thay vì một tấm lót để biểu diễn và chỉ chơi ở vị trí đầu. Vì thế đòi hỏi người dùng phải sử dụng quãng 8 oắt để chơi tất cả âm thanh trong một giai điệu nhất định.
