Chùa Hương Tích được xây dựng vào thời nhà Trần, là một trong 2 ngôi chùa Hương nổi tiếng của Việt Nam, với biệt danh là Hoan Châu đệ nhất danh lam, xếp thứ 21 trong thắng cảnh nước Nam ngày xưa.
Ngày nay chùa Hương Tích thuộc xã Thiên Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Với vị trí khá đẹp, trên đỉnh núi Hồng Lĩnh, khiến cho vẻ đẹp chùa trở nên thơ mộng và cuốn hút du khách thăm quan.
Chùa Hương Tích nằm ở giữa ngọn lửa Hương Tích – một trong bảy ngọn núi Hồng Lĩnh trong biểu tượng đẹp, hùng vĩ của xứ Nghệ Tĩnh.
Theo truyền thuyết, ngôi đền là đền thờ công chúa của công chúa Diệu Thiên tu hành hoá phật, được xây dựng vào thế kỷ thứ mười ba. Tuy nhiên, ngôi đền ban đầu đã bị hỏa hoạn phá hủy năm 1885, ngôi đền kiến trúc được trùng tu và xây dựng vào năm 1901, cho đến năm 2003, ngôi đền lại tiếp tụ trùng tu.
Lờ mờ giữa lưng chừng núi, vì chùa Hương Tích nằm giữa lòng cây xanh, cùng với những đám mây trắng lung linh, huyền diệu bao quanh. Để đến chùa, bạn phải đi thuyền qua hồ 2km, sau đó phải vượt qua đoạn đường bổ sung 2km đường rừng cây và dòng suối nhấp nhô, lắng nghe tiếng nước chảy róc rách như tiếng nhạc du dương. Phong cảnh dọc đường thay đổi liên tục, khiến du khách không bao giờ nhàm chán.
Từ những tán lá rậm rạp cho đến những đám mây trắng đang bay lượn, lờ mờ đâu đó với một nhánh hoa dại đang rụt rè ẩn nấp, một không gian thật yên tĩnh và yên bình của những ngọn núi. Khi đến nơi, du khách bất ngờ khi thấy nhiều cảnh tượng tuyệt vời của một khu vực biển được sơn vẽ duyên dáng phía trước.
Khung cảnh thanh tẩy đền thờ làm cho du khách tâm hồn nhẹ nhàng hơn, không còn căng thẳng, lo lắng cuộc sống nơi thành thị xô bồ nữa. Trong khuôn viên chùa có Marian, đền thờ Thiên vương tinh và đi xa hơn như trang vườn của hoàng gia. Đằng sau ngôi đền là những mỏm đá khổng lồ vươn ra ngoài, những cây cổ thụ tạo ra rêu râm mát dường như là tịnh dưỡng xa xưa của hoàng gia, thiền định, tâm linh, huyền diệu.
Ngoài ra, xung quanh quần thể chùa còn có sự xuất hiện của nhiều thắng cảnh như miếu Cô, am Phun Mây, động Tiên nữ, suối Tiên tắm, khe Quỷ khóc,…
Ở thượng viện ngày nay, vẫn còn lưu giữ nhiều báu vật để mang lại giá trị nghệ thuật cao, cụ thể là Hồng Chung được đúc năm 1741, dưới thời Cảnh Hưng, nặng khoảng 200kg trang trí 4 khuôn mặt đối xứng tương ứng Bốn mùa xuân – Hạ – Thu – Đông. Nhà Ba Ngọc, tuy không phải là nhà lớn nhất, nhưng là của nơi đặc sắc, vẻ đẹp huyền thoại của cuộc sống và tôn giáo khiến mọi người gần như thoải mái hơn với những không gian thanh tịnh.
Tượng thờ Quan Âm, nhưng người dân địa phương vẫn gọi là Phật Bà, được tạo ra từ một hang động tự nhiên sâu thẳm, một phần lối vào hang động cổ được xây dựng thành một bảo tháp, kết cấu trang trí, trưng bày nghệ thuật linh vật đặc biệt thời Lý – Trần.
Quanh năm ở đây khói nhang xoắn ốc làm tăng thêm phẩm giá và sự tôn kính. Chùa Hương Tích là sự kết hợp khéo léo giữa cảnh quan thiên nhiên và quần thể kiến trúc tôn giáo tạo nên một vẻ đẹp hài hòa, thật đáng để du khách cất công lặn lội đường xa đến thăm quan, khi có dịp du lịch tại Hà Tĩnh, bạn nhất định phải đến chùa Hương Tích nhé.
