làng nghề sơn mài Hạ Thái, xã Duyên Hải, huyện Thường Tín, tp Hà Nội là một làng nghề nổi tiếng, trải qua hàng trăm năm vẫn tiếp tục phát triển, với tay nghề cao, làm nên những sản phẩm được nhiều khách trong nước và quốc yêu thích.
Nghề sơn mài Hạ Thái được hình thành từ thế kỷ XVII, ban đầu chỉ là nghề sơn đồ nét. Những năm đầu thập niên thế kỷ trước, các hoạ sỹ Việt Nam đầu tiên tại trường Mỹ Thuật Đông Dương đã nghiêm cứu ra một số vật liệu như vỏ trứng, cật tre, ốc,.. và đã đưa kỹ thuật mài vào sơn, tạo nên nghề sơn mài đặc sắc. Từ đó nghề này tiếp tục được lưu truyền từ đời này sang đời khác.
Nghề sơn mài ở Việt Nam được phát triển bền vững không những nhờ kỹ thuật sơn mài mà nhờ lợi thế về nguyên liệu của nghề này nữa. Một số nước trên thế giới có nghề sơn và họ cũng trồng được sơn mài để lấy nhựa. Tuy nhiên, nhựa của cây sơn của Việt Nam được trồng ở vùng đất Phú Thọ có đặc tính tốt hơn hẳn nhựa của cây sơn ở các nước khác, nhờ yếu tố sinh thái về nhựa mà hàng sơn mài của Việt Nam đẹp hơn, bền hơn.
Để làm hàng sơn mài, nghệ nhân phải làm ba khâu: làm vóc, vẽ và mài. Các mặt hàng sơn mài có tranh treo tường, bình phong, lọ hoa, hộp đựng thuốc lá, hộ đồ nữ trang, khay, bàn cờ… đều là những mặt hàng có mặt trên thị trường trong nước và thị trường quốc tế. Vì vậy, mặt hàng sản phẩm sơn mài thường được khách đi tour du lịch tìm mua để dùng hoặc làm quà trong chuyến du lịch đến Việt Nam. Kỹ thuật cuả nghề sơn phát triển và bảng màu của sơn mài Việt Nam ngày càng cao nên những mặt hàng sơn mài ngày càng được khách hàng ưa chuộng.
Khi đến thăm nhà của bà Nguyễn Thị Hồi, 61 tuổi nghệ nhân sơn mài, là một trong những nghệ nhân nổi tiếng tại Hạ Thái, hình ảnh đầu tiên gây ấn tượng cho du khách là xung quanh ngôi nhà 3 tầng khang trang là từ sân vườn rộng rãi đến phòng khách đều có nhiều tác phẩm nghệ thuật sơn mài. Theo bà Hồi chia sẻ để tạo ra một tác phẩm nghệ thuật hoàn chỉ thì phải trải qua 18 giai đoạn và thời gian ít nhất là 50 ngày, với nhiều người thợ làm việc như hoạ sỹ bố cục, thợ gỗ, thợ sơn, thợ gắn trứng, khảm trai…
Tại khu vực Hạ Thái, mỗi một gia đình sẽ thường đảm đương một công đoạn để tạo một thành phẩm và cung cấp ra thị trường, gia đình chuyên về làm vóc, gia đình chuyên đón bản lề, tạo hình, bê đồ từ nơi này sang nơi khác… Bà Hồi nói thêm “tôi làm nghề này từ năm 16 tuổi, đã được 45 năm gắn bó nhưng vẫn không dám một mình làm hoàn thành một tác phẩm sơn mài”.
Làng nghề Hạ Thái luôn duy trì, đổi mới, tiếp thu tinh hoa và luôn được nhiều du khách yêu thích. Đến nay khu vực này có 7 công ty, 35 cơ sở sản xuất, 250 hộ kinh doanh, thủ công mỹ nghệ, trang trí.. có nhiều mặt hàng: bát, bình, khay, tranh sơn, tranh khảm, lọ… được chế tác từ chất liệu chính là Sơn. Ngoài việc kế thừa truyền thống tay nghề của thế hệ trước. Người Hạ Thái đã sáng tạo và sử dụng cách khắc trên sơn hình thành nên những đường nét mềm mại, uyển chuyển, sinh động, cuốn hút.
Đến nay, làng nghề Hạ Thái trở nên nổi tiếng là địa chỉ uy tín, có nhiều bạn hàng là người nước ngoài như Anh, Pháp, Nga, Mỹ, Tây Ban Nha, úc, Ý, Nhật… thường xuyên đặt hàng. Giá trung bình của các thành phẩm Sơn là 1 – 5 triệu đồng loại nhỏ và có thể lên đến chục – trăm triệu đồng với tác phẩm lớn, mang lại doanh thu lớn cho người dân địa phương.
Để tạo điều kiện phát triển ngành nghề sơn đặc sắc của địa phương, chính quyền thành phố Hà Nội đã tạo điều kiện cho người dân buôn bán, sản xuất, tổ chức các đợt triển lãm trong nước và quốc tế về làng nghề sơn mài Hạ Thái. Thủ đô Hà Nội đã quy hoạch 6 điểm làng nghề du lịch có làng nghề Sơn Hạ Thái để làng nghề được bạn bè thế giới biết đến.
