Quần thể đền tháp cổ của thánh địa Mỹ Sơn nằm ở xã Duy Phú, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam, được uỷ ban di sản thế giới của tổ chức giáo dục, khoa học và văn hoá của liên hợp quốc (kỳ họp lần thứ 23 ngày 29 tháng 11 năm 1999 tại Marốc) công nhận là di sản văn hoá thế giới.
Thánh địa Mỹ Sơn cách thành phố Đà Nẵng gần 70km về phía tây nam và cũng cách di sản phố cổ Hội An gần 40km về phía tây. Vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ của quần thể tháp cổ nằm trong thung lũng Hòn Đền với độ cao từ 120 đến 350m, rộng trên 1000ha dưới chân núi Kusula. Cả quần thể thánhd dịa có trên 70 đền tháp được xây dựng đan xen nhau do các nghệ nhân Chăm thực hiện trong 4 thế kỷ IV đến thế kỷ VIII lưu lại cho hậu thế một cảnh quan độc đáo.
Năm 1904, viện nghiêm cứu Viễn Đông của Pháp chính thức công bố và tếp tục khẳng định di sản văn hoá tuyệt tác này. Từ năm 1947 trong khi trở lại xâm lược Việt Nam, quân đội Pháp đã nhiều lân nã pháo từ sông Thu Bồn vào Mỹ Sơn và quân đội Mỹ đã dội bom đánh sập một số đền tháp, hiện chỉ còn khoảng 20 đền tháp, bia tượng không nguyên vẹn đang được tu sửa dần.
Từ năm 1997 đến nay, cùng với du khách trong nước, du khách quốc tế từ các nước Anh, Pháp, Mỹ, Canada, Nhật Bản,.. đều tham quan, nghiêm cứu thánh địa Mỹ Sơn ngày càng nhiều.
Mỹ Sơn là một quần thể đền thờ Hindu được xây dựng bởi vương quốc Champa, là đế chế đã từng cai trị miền Trung và miền Nam Việt Nam, từ thế kỷ thứ III đến năm 1832. Sau khi người Việt đánh bại Chăm Pa, những ngôi đền bị bỏ hoang giữa thiên nhiên xanh tươi của Hòn Quap (Núi của Mèo) và sông Thu Bồn.
Tiếp đến những nhà thám hiểm như Camille Paris, người đã khám phá ra khu phức hợp Mỹ Sơn trong chuyến thám hiểm tại Việt Nam năm 1889.
Sau đó, vào năm 1903, Henri Parmentier, một nhà khảo cổ học người Pháp và nhóm của ông đã bắt đầu một cuộc khai quật địa điểm kéo dài mười một tháng. Họ đã ghi lại địa điểm của 71 công trình được khám phá lại trong vòng 2 km. Họ cũng tìm cách khôi phục một số cổ vật, nhưng thật không may, thánh địa đầy bí mật đã bị bắn phá trong Chiến tranh Việt Nam năm 1969 khi các lực lượng Mỹ tấn công Việt Cộng làm nhiều công trình trở nên đổ nát.
Cấu trúc tồn tại trong nhiều thế kỷ.
Người Chăm chủ yếu là người Ấn giáo, (chỉ một vài người trong số họ đi theo Phật giáo Mahaya) và bạn sẽ có thể thấy sự sùng kính của họ đối với vị thần Shiva được mô tả trên các ngôi đền một cách tượng trưng như một linga hoặc dưới hình dạng con người.
Những ngôi đền đầu tiên của Mỹ Sơn được xây dựng bằng gỗ trong thế kỷ thứ 4. Sau khi họ bị phá hủy bởi lửa, các vị vua của vương quốc Champa đã quyết định xây dựng các công trình tiếp theo bằng gạch đỏ.
Người Chăm đã sử dụng các ngôi đền làm nơi thờ cúng, và cũng chôn cất một số vị vua của họ ở đó. . Mặc dù phần lớn các tàn tích đã bị phá hủy và một số bức tượng của các vị thần bị mất tích (bạn sẽ thấy các lỗ trống có thể nhìn thấy trên tường) vẫn còn một số đồ trang trí cổ ấn tượng còn sót lại sau vụ đánh bom: rắn, voi, cảnh chiến đấu và Linh mục.
Trong quá trình khai quật, Henri Parmentier đã tổ chức khu phức hợp Mỹ Sơn thành mười bốn phần theo bảng chữ cái. Để định hướng tốt hơn, mỗi ngôi đền đều có số riêng trong một nhóm, ví dụ A1, A2, B1, B2, v.v. Hiện tại, các phần A – G dễ đi lại nhất nhờ các đường đi bộ.
Những ngôi đền của Mỹ Sơn rất đơn giản. Mái nhà rất dày và lớn hơn nhiều so với nền móng. Nội thất đơn giản và khá tối, vì những nơi thờ cúng không có cửa sổ. Bóng tối tạo ra những điều kiện phù hợp và giúp các pháp sư vào đền thờ giao tiếp với các vị thần. Hiện Mỹ Sơn còn rất nhiều điều bí ẩn đang được giới khoa học giải mã nghiêm cứu, có dịp du lịch Quảng Nam bạn hãy ghé thăm thánh địa cổ này nhé.
