Nhà thờ Phát Diệm còn có tên gọi khác là nhà thờ Đá Phát Diệm là một quần thể kiến trúc cổ kính hơn 100 năm được xây dựng trong suốt 30 năm. Công trình xây dựng bằng toàn đá và gỗ lim được mệnh danh là “kinh đô công giáo Việt Nam”.
Nhà thờ Phát Diệm được xây trên một khuôn viên rộng 22ha tại thị trấn Phát Diệm,huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, cách thủ đô Hà Nội 120km về phía Nam. Công trình kiến trúc này được linh mục Phêrô Trần Lục (còn gọi là cụ sáu, 1825 – 1899) chủ trì xây dựng. Công trình nhà thờ đá Phát Diệm được khởi công xây dựng vào năm 1875 đến năm 1898 thì căn bản hoàn thành.
Là công trình kiến trúc độc đáo luôn thu hút khách du lịch Ninh Bình, từ hướng Nam đi vào nhà thờ có ao hồ, phương đình, nhà thờ lớn với bốn nhà thờ nhỏ ở hai bên, ba hang đá nhân tạo, nhà thờ đá.
Ao hồ hình chữ nhật (Hán tự), ở giữa là một hòn đảo nhỏ,m trên có đài chúa Giêsu làm vua. Phương đình là một kiến trúc đồ sộ bằng đá (chiều ngang 25m), trên các vách phía ngoài và phía trong có những bức phù điêu bằng đá.
Ở tầng giữa à tầng trên cùng có treo một trống cái và một quả chuông đúc vào năm 1890, cao 1,4m, đường kính 1,1m, nặng gần hai tấn.
Nhà thờ lớn dài 74m, rộng 21m xây dựng năm 1891, có bốn mái và sáu hàng cột gỗ lim. Hai hàng giữa là mười sáu cột (cao 11m, chu vi 2,35m), mỗi cột làm bằng toàn thần một cây gỗ lim.
Bàn thờ chính là một phiến đá dài 3m, rộng 0,9m, cao 0,8m, trên ba mặt có chạm khắc hoa lá. Tất cả bức vách phía sau bàn thờ toàn là gỗ chạm trỗ công phu, sơn son thếp vàng rực rỡ.
Khi thăm quan Nhà thờ Phát Diệm bạn sẽ thấy nhiều chi tiết được chạm trổ rất tinh xảo. Quanh công trình được bài trí vô số hình tượng thân thuộc được lấy từ cảnh đời sống thường ngày tại làng quê Việt Nam như tùng, cúc, trúc, mai hay hoa sen…
Hai bên nhà thờ lớn có 4 nhà thờ nhỏ, mỗi nhà thờ một kiểu. Ở cuối phía Bắc là ba hang đá bằng những tảng đá núi xây lên, đẹp nhất là hang đá Lộ Đức ở phía Đông Bắc. Sau cùng ở góc phía Tây Bắc là một nhà thờ nhỏ,m người ta thường gọi là nhà thờ Đá vì tất cả cột, xà tường, chấn song tháp đều làm bằng đá.
Trải qua hơn 100 năm tồn tại, dưới sự tác động của thời tiết, nắng mưa, bão lũ, nhà thờ Phát Diệm vẫn đứng vững chãi và được giữ gìn đến ngày nay. Quần thể kiến trúc nhà thờ Đá Phát Diệm được xếp hạng di tích lịch sử văn hoá cấp quốc gia vào năm 1988 và cơ quan chức năng Ninh Bình đang gửi hồ sơ đề nghị tổ chức UNESCO công nhận là di sản văn hoá thế giới, có dịp đến với Ninh Bình bạn hãy chiêm ngưỡng công trình kiến trúc này.
