Chùa Tam Thanh mang một vẻ đẹp tự nhiên kỳ thú, từ lâu đã trở thành địa điểm du lịch tâm linh cuốn hút du khách. Chùa mang một vẻ đẹp hoang sơ, du khách đến đây tựa như lạc vào chốn bồng lai, tiên cảnh, một không gian thanh tịnh tuyệt vời giữa thiên nhiên tạo ra.
Chùa nằm trong một hang động cùng tên là động Tam Thanh. Nằm ở phía tây của phố Kỳ Lừa thuộc thành phố Lạng Sơn, nằm lõm trong một dãy núi có hình dáng như một đàn voi phủ phục rộng trên một thảm cỏ xanh tốt. Cửa hang quay về phía đông, cao khoảng 8m, lối lên có 30 bậc đá. Bên phải vách động có bài thơ của Ngô Thì Sỹ (1726 – 1780) khi đó là đốc trấn Lạng Sơn. Phía trong động có bức tượng Phật A Di Đà với nhiều nhũ đá.
Tên Tam Thanh để chỉ về quần thể gồm 3 hang động Nhất Thanh, Nhị Thanh và Tam Thanh, bởi chùa Tam Thanh được xây dựng trong hang đọng Tam Thanh nên được lấy tên theo động.
Theo ghi chép lịch sử thì vị đốc trấn Ngô Thì Sỹ đã phát hiện cả động Nhị Thanh. Động này cũng khá rộng, có nhiều ngõ ngách và rất nhiều nhũ đá. hai động Nhị Thanh và Tam Thanh rất gần nhau. Từ cửa động Nhị Thanh nhìn lên là ngôi chùa Tam Giác thờ Thích Ca, Khổng tử và Lão Tử. Cũng chính trong động Nhị Thanh có tượng truyền thần của đốc trấn Ngô Thì Sỹ và nhiều bài ký phú của ông còn được lưu lại trên vách động.
Chùa Tam Thanh trong động Tam Thanh được xây dựng vào thời Hậu Lê. Chùa có nhiều di vật quý như một số tấm bia đá ghi rõ quá trình xây dựng và trùng tu, trong số đó có tấm bia Thiền động pháp luân được khắc năm 1677, một số tượng phật cổ như A Di Đà thời Lê – Mạc (thế kỷ XVI – XVII) có chiều cao gần 2m, chiều ngan 65cm chạm nổi trên vách đá.
Ngoài giá trị thắng cảnh, chùa Tam Thanh còn có giá trị cao về văn hoá, nghệ thuật, lịch sử. Trong chùa có nhiều bút tích, văn bia phong phú của các văn nhân, thi sỹ nổi tiếng qua nhiều thời kỳ. Trong đó 4 tấm bia được đánh giá cổ nhất là bia Ma Nhai được tạc vào năm vĩnh Trị thứ 2 (1677), trên có ghi lại chi tiết quá trình xây dựng, tôn tạo chùa Tam Thanh. Bia khắc thơ quan đốc trấn Lạng Sơn, Ngô Thì Sỹ (1777), nội dung ca ngội cảnh đẹp, sơn, thuỷ hữu tình của động Tam Thanh.
Chùa Tam Thanh được xếp hạng di sản văn hoá quốc gia vào năm 1962. Chùa cách núi Vọng Phu, thành cổ nhà Mạc – đều là những danh thắng của tỉnh Lạng Sơn. Lễ hội Chùa Tam Thanh được tổ chức vào ngày 15 tháng giêng âm lịch.
Khi có dịp du lịch Lạng Sơn, vào những ngày đầu xuân, rằm tháng giêng âm lịch, du khách đừng quên tham gia lễ hội chùa Tam Thanh lạng Sơn. Tại lễ hội có nhiều nghi thức tín ngưỡng dân gian của đồng bào dân tộc thiểu số vùng cao khá độc đáo, có như vậy chuyến du ngoạn của du khách mới trở nên trọng vẹn.
