Hồ Trúc Bạch thuộc quận Ba Đình, là một hồ có lịch sử lâu đời. Trước năm 1620, hồ gắn liền với hồ Tây. Đến thế kỷ 17 người ta đắp đập Cổ Ngư nên ngăn chia thành hai hồ riêng biệt.
Vào thế kỷ 18, chúa Trịnh Giang cho xây bên hồ (nằm ở địa phận Trúc yên) một cung nghỉ mát, sau đó chuyển thành cung cấm, dùng để giam giữ các cung nữ, cho ngồi dệt lụa kiếm sống. Nếu xếp về sự nổi tiếng thì Trúc Bạch không bằng hồ Gươm và hồ Tây nhưng vẫn nằm trong top 3 hồ nổi tiếng nhất thủ đô.
Nguồn gốc tên Trúc Bạch, ngày xưa hồ này nằm trên địa phận làng Trúc yên, một làng nghề biên mành trúc, sau đó người dân làm thêm nghề dệt lụa. Theo ngôn ngữ Hán lụa là bạch, tên Trúc Bạch ý nghĩa là làng Trúc, hồ nước nằm trên mảnh đất của làng này dĩ nhiên sẽ có tên gọi hồ Trúc Bạch.
I. Đảo Ngũ Xã.
Là một hòn đảo nổi lên giữa lòng hồ, với tên gọi là đảo Ngũ Xã. Trên đảo trước đây nổi tiếng với nghề đúc đồng với tổ nghề là thiền sư Nguyễn Minh Không, có truyền kỳ về ông khá thú vị. Trước đây, đảo Ngũ Xã tách rời đất liền và trong bản đồ xưa thủ đô bạn sẽ thấy đoạn tách bạch này. Ngày nay để sang đảo thì du khách phải đi qua hai cây cầu liền với vùng đảo.
Khi du khách dạo tại hồ vào lúc chiều tà sẽ được ngắm nhìn cảnh hoang hôn tuyệt đẹp. Từ phía Ngũ Xá, ngắm cảnh khá đẹp, trên đường Vũ Thanh vắng, cong cong uốn lượn, thỉnh thoảng có những con chim nhỏ tìm nơi trú ngụ.
II. Thăm Quan Chiều Hồ Trúc Bạch.
Trúc Bạch với một vẻ đẹp mộng mơ không thua kém các hồ khác. Tuyến phố Thanh Niên chia hồ Tây và hồ Trúc Bạch làm hai hai bên đường trồng nhiều hoa bằng lăng và hoa phượng. Hè về con phố đỏ thắm sắc hoa học trò và đến tận mùa đông, những quả phượng vẫn còn lủng lẳng trên ngọn cây như những thanh gươm, hình ảnh này gợi nên sự thanh bình lạ lùng.
Khi du lịch Hà Nội ghé thăm hồ Trúc Bạch, du khách sẽ được dịp thưởng thức những món ăn ngon tại các nhà hàng như món bánh tôm, kem. Nhiều du khách cảm thấy thích thú khi được thưởng thức đĩa bánh tôm nóng hổi, giò, thơm vào mua đông se lạnh, ngắm nhìn cảnh hồ nước gợn sóng lăn tăn. Vào mùa hè, những cặp tình nhân tay trong tay dạo chơi bên bờ hồ thưởng thức que kem mát lạnh, dựa vào lan can và trò chuyện yêu đương.
Ngoài món bánh tôn, kem, tại tuyến đường quanh Trúc Bạch còn có những quán cafe lãng mạn, thú vị, gần đấy có đặt bia Trúc Bạch có ghi chép lại những vị có công thần thời xưa.
Khi thăm quan hồ Trúc Bạch, đến đền Thuỷ Trung Tiên để có được những giây phút tĩnh tâm. Sự độc đáo của ngôi đền này là lư hương, tượng thờ bằng đồng, do bà con Ngũ Xã làm ra. Để đến đây du khách phải đi qua cây cầu đá cong cong, ngắm những pho tượng tinh xảo, ôn lại truyền thuyết liên quan đến vùng đất thủ đô.
